Niedawne rozważania o wiaduktach linii kolejowej Wrzeszcz – Stara Piła skłoniły do zadania pytania: ile znamy zdjęć tych obiektów z 1945 r. Otóż aż dwa. Tzn. zwykle w polskim Internecie występują dwa: jedno wiaduktu nad ul. Wita Stwosza, drugie tego nad ul. Słowackiego.
Trochę dodatkowego szukania, także poza polskojęzycznymi stronami, daje szansę zapoznać się jeszcze z kilkoma. Sięgnięcie po wydawnictwa papierowe (te mi dostępne) daje jeszcze dwa do kolekcji. Razem siedem.
Zanim o zdjęciach to ważna informacja. Choć staram się nie naruszać czyichś praw, to w tym przypadku takie ryzyko muszę ponieść. Zdjęcia wykonane zostały po 25 marca 1945 r. Nie są więc w domenie publicznej, do której przejście utworów wg obecnie obowiązujących przepisów następuje 70 lat po śmierci autora. Niestety, mimo szczerych chęci nie udało się mi zbyt wielu rzeczy ustalić. Przy każdej ilustracji będzie podane jej źródło i dodatkowe pomocne informacje. A więc do rzeczy.
Aktualizacja 7 listopada 2015 r. Dodatkowe informacje dla zdjęcia: Wiadukt nad ul. Wita Stwosza, #4.
Aktualizacja 19 grudnia 2012 r. Dodatkowe informacje dla zdjęć: Wiadukt nad ul. Słowackiego, Wiadukt nad ul. Wita Stwosza, #5 oraz Wiadukt nad ul. Wita Stwosza, #6.
Aktualizacja 16 listopada 2012 r. Proszę zwrócić uwagę na pojawiające się aktualizacje tej notatki. Na razie tylko zdjęcie, które dotąd było w Narodowym Archiwum Cyfrowym (Wiadukt nad ul. Wita Stwosza, #1). Temat jednak drążę dalej i mogą pojawiać się zmiany. Konieczna będzie pewnie także odrębna notatka, ale na to trzeba trochę poczekać.
Na początek największy z wiaduktów kolei Wrzeszcz – Stara Piła. A to dlatego, iż w tym przypadku znane jest tylko jedno zdjęcie. Jest to widok od strony Niedźwiednika w kierunku Wrzeszcza. Można je znaleźć na niemal każdej stronie traktującej o wspomnianej linii kolejowej. W druku zetknąłem się z nim przy artykułach Leszka Lewińskiego w „30 dniach” nr 7/1999 i „Świecie Kolei” nr 2/2001. W tym drugim przypadku jako źródło zdjęcia podany jest przypadek pierwszy. W tym pierwszym zdjęcie jest podpisane autorem: Foto. M. „Ryś” Dobrzykowski. Jest to raczej prawdziwa informacja. Niestety, nie wiem jak na razie, która instytucja posiada tę ilustrację w swoich zbiorach. Domniemuję, że Marian Dobrzykowski mógł sfotografować także inne wiadukty, ponieważ wykonywał w Gdańsku w 1945 r. zdjęcia m.in. do celów inwentaryzacyjnych.
Aktualizacja 19 grudnia 2012 r. Otrzymałem odpowiedź po kwerendzie zleconej Archiwum Państwowemu w Gdańsku. Zdjęcie znajduje się w zespole archiwalnym: 10/1579. Zbiór fotogramów „Rysia” Mariana Dobrzykowskiego z Gdańska, z lat 1945-1950. Zdjęciu po przekazaniu zbioru do Archiwum Państwowego w 1974 r. nadano sygnaturę 1579/68/3. Nr negatywu 2956. Na odwrocie jest opisane jako: „ul. Słowackiego – zburzony most Gdańsk Wrzeszcz, 1945”.
Chyba najpopularniejsza fotografia z Wita Stwosza. Widok od strony Oliwy w kierunku Wrzeszcza, przyczółek zachodni. Dostępne w zasobie NAC, zespół: Archiwum Fotograficzne Stefana Bałuka, sygnatura: 37-1794-15. Jest to skan odbitki, podpisany niepoprawnie, ale to nic. Ważniejsze jest to, że procedura zakupu skanu na swoje potrzeby jest w miarę wygodna. Nie jest to co prawda sklep on-line, ale całą procedurę da się załatwić drogą elektroniczną.
Aktualizacja 16 listopada 2012 r. Zdjęcie nie jest już dostępne w NAC. Okazało się, że archiwum narodowe dysponuje tylko odbitką ze zbiorów Stefana Bałuka. Oryginał – negatyw – znajduje sie w zasobach PAP pod sygnaturą pap_19450000_032. Autorem zdjęcia jest Stanisław Urbanowicz. Podobnie jak z NAC, także z PAP wszystko da się załatwić poprzez e-mail, także kwerendę, dzięki której sprawa wyszła na jaw.
Zdjęcie trochę wcześniejsze od poprzedniego. Prawdopodobnie niedługo po ustaniu działań wojennych w Gdańsku. Widok od strony Oliwy w kierunku Wrzeszcza, przyczółek zachodni. Dostępne w РГАКФД (RGAKFD), zespół: Wojny. Konflikty wojenne, sygnatura: 0-166601 ч/б. Wykonane w kwietniu 1945 r. Autor nieznany. Obecnie na stronie archiwum ze znakiem wodnym, w 2010 r. było jeszcze bez, choć w tej samej rozdzielczości. Zakup skanu dość niewygodny. Komunikacja e-mailowa kuleje, a i tak jedyną sensowną informacją jest konieczność stawienia się osobiście w Krasnogorsku.
Fotografia z tego samego okresu. Widok od strony Oliwy w kierunku Wrzeszcza, przyczółek zachodni. Dostępna w hobbystycznym serwisie Фронтовой альбом (już nie istnieje). Człowiek, który ją umieścił, ukrywający się pod pseudonimem Chek, zeskanował ją z jakiejś rosyjskiej książki. Niestety, nie jest w stanie powiedzieć z jakiej i czy były jakieś informacje o autorze zdjęcia.
Zdjęcie z trójmiejskiego wydania „Gazety Wyborczej” z 2002 r. Widok od strony Oliwy w kierunku Wrzeszcza, przyczółek zachodni. Dostępne na hobbystycznej stronie Linia kolejowa z gdańskiego Wrzeszcza przez Starą Piłę, Liniewo, Bąk do Czerska. Prawdopodobnie pochodzi z czyichś zbiorów rodzinnych. Wykonane moim zdaniem najwcześniej w czerwcu 1945 r., a przed październikiem tego samego roku. Do czasu uprzątnięcia wiaduktu, jazda tramwajem z Oliwy do Wrzeszcza wymagała przesiadki właśnie w tym miejscu. Tzn. tramwaj stawał przed wiaduktem i trzeba było pod nim przejść by wsiąść do kolejnego pojazdu. Ruch tramwajowy w Gdańsku został przywrócony w czerwcu 1945 r., a przejazd w tym miejscu możliwy był w październiku tego samego roku.
Aktualizacja 7 listopada 2015 r. To samo zdjęcie zostało opublikowane w wydanym przez Słowo/Obraz Terytoria albumie „Koniec i początek. Gdańsk 1945–1955” na s. 166–167. Opisane zostało jako „Wiadukt kolejowy nad aleją Sprzymierzonych, dzisiejszą Wita Stwosza, wrzesień 1946. Fot. Roman Krzyżanowski”. Opublikowany został szerszy kadr, wątpliwości budzi rok w opisie.
Fotografia z „30 dni” nr 9/1999 z artykułu Jerzego Sawickiego „Gdańskie tramwaje, cz. II”. Widok od strony Wrzeszcza w kierunku Oliwy. Brak niestety opisu. Dzięki pośrednictwu Tadeusza Głuszko, stałego współpracownika „30 dni” mogłem dowiedzieć się, że w redakcji nikt nie pamięta skąd pochodzi ilustracja. Możliwości są dwie. Albo z archiwum autora artykułu albo z CAF. W tym drugim przypadku, być może pewnego dnia pojawi się na stronie NAC.
Aktualizacja 19 grudnia 2012 r. Zdjęcie nie znajduje się w zbiorach PAP, NAC, MHMG, WUOZ w Gdańsku i Archiwum Państwowego w Gdańsku (kwerendzie zostały poddane zespoły archiwalne 10/1579 i 10/1291). W październiku 2012 r. zdjęcie ukazało się w „Świecie Kolei” nr 10/2012 w artykule Ryszarda Stankiewicza „Gdańsk Wrzeszcz – Stara Piła” na str. 17. Opisane jako „Wiadukt nad ul. Słowackiego z parowozem Od2. Ze zb. R. Stankiewicza”. W następnym numerze „Świata Kolei” na str. 2 zamieszczono informację, iż podpis był błędny i że zdjęcie przedstawia wiadukt nad ul. Wita Stwosza. Niestety, nie udało się skontaktować z panem Stankiewiczem. W stopce redakcyjnej brak kontaktu do autora, a osoba odpowiedzialna za dział historyczny w czasopismie nie odpowiada na e-maile. Szkoda.
Zdjęcie z książki Zbigniewa Flisowskiego „Pomorze. Reportaż z pola walki”. Widok od strony Oliwy w kierunku Wrzeszcza, przyczółek wschodni. Brak przy zdjęciu informacji o źródle. Autorzy i źródła ilustracji wymienieni są na początku publikacji bez wskazania, który odpowiada, za które zdjęcie. Przynajmniej w posiadanym przeze mnie wydaniu z 1979 r. Fotografię tę wskazał Roman Witkowski, za co serdecznie mu dziękuję, gdyż pewnie bym nie pomyślał, by zajrzeć do tej książki.
Aktualizacja 19 grudnia 2012 r. Zdjęcie nie znajduje się w zbiorach PAP, NAC, MHMG, WUOZ w Gdańsku i Archiwum Państwowego w Gdańsku (kwerendzie zostały poddane zespoły archiwalne 10/1579 i 10/1291).
Prawdopodobnie są jeszcze inne zdjęcia tych i innych wiaduktów linii Wrzeszcz – Stara Piła z 1945 r. Być może dzięki rozwojowi bibliotek i archiwów cyfrowych kiedyś je zobaczymy. Liczba instytucji, które mogą posiadać interesujące w tym przypadku ilustracje, jest na tyle duża, że nie jestem w stanie określić, ile bym potrzebował czasu by móc to ogarnąć jakoś. Może ktoś z Czytelników zna jeszcze inne zdjęcia i chciałby pomóc rozbudować tę notatkę?
Przypominam, że zdjęcia wykonane zostały po 25 marca 1945 r. i w związku z tym nie są na razie w domenie publicznej. Tam, gdzie było to możliwe wskazałem instytucje, do których należy się zgłosić by uzyskać skan do reprodukcji.
© 2003-2024 Henryk Jursz. Powered by Bludit. Design inspired by Styleshout.
