Remontowany właśnie dworzec Gdańsk Główny skończy w październiku tego roku 120 lat. Pisałem co nieco o nim dziesięć lat temu („110-letni dworzec w centrum”) i później w szerszym kontekście („Kolej w Gdańsku na początku XX w.”), ale dostałem właśnie kilka pytań i w sumie można by coś do tej historii dopisać.
Kolej do Gdańska dotarła prawie 50 lat wcześniej, bo w 1952 r. Wówczas jednak z powodu obostrzeń związanych z regulacjami fortyfikacyjnymi (wszak Gdańsk był twierdzą) szlak od strony Tczewa kończył się przy pierwszym dworcu zlokalizowanym między Bastionem Żubr i dzisiejszą ul. Toruńską, a więc na południowych rubieżach miasta. Takie rozwiązanie szybko okazało się niewystarczające. Mimo pogłębienia kanałów Motławy i budowy odpowiedniego nabrzeża przy pierwszym dworcu, brakowało możliwości przeładowywania towarów bezpośrednio w szybko rozwijającym się Nowym Porcie. Dlatego już w latach 60. XIX w. przedłużono kolej ze stacji nazwanej od pobliskiej bramy Gdańsk Brama Nizinna do nabrzeży u ujścia Martwej Wisły. Przy okazji niemal dokładnie w miejscu dzisiejszego dworca głównego wybudowano niewielką stację osobową Gdańsk Brama Wyżynna, do której w 1870 r. doprowadzono tory od północy łączące Gdańsk ze Słupskiem, Koszalinem i Stargardem Szczecińskim. Zabudowania stacji były konstrukcji szachulcowej, co znów związane było z przepisami fortyfikacyjnymi.
Rosnący ruch pasażerski, utworzenie prowincji Prusy Zachodnie w 1878 r., której stolicą został Gdańsk, a w kolejnych latach uruchomienie pociągów podmiejskich (1891 r.) oraz utworzenie gdańskiej Królewskiej Dyrekcji Kolei (1895 r.) i rozpoczęcie prac niwelacyjnych w obrębie zachodnich i północnych fortyfikacji Gdańska umożliwiły budowę nowego dworca rangą odpowiedniego dla stolicy prowincji. Już w październiku 1896 r. rozpoczęto obsługę pasażerów w prowizorycznym budynku tymczasowym jednocześnie rezygnując z obsługi podróżnych na dworcu Gdańsk Brama Nizinna. Intensywne prace trwały cztery lata. Nowy budynek ukończono 20 października 1900 r.
Przyjmuje się, że nowy dworzec otwarto dla pasażerów 30 października 1900 r. wspominając czasem datę o dwa dni wcześniejszą jako nieoficjalne otwarcie. W gazecie „Danziger Courier. Kleine Danziger Zeitung für Stadt und Land” nr 254 z 30 października 1900 r. na str. 2 w kolumnie z depeszami z 29 października można jednak przeczytać w notatce zatytułowanej „Ceremonia otwarcia na dworcu głównym” („Eröffnungsfeier im Hauptbahnhof”): „Gestern Abend 6 Uhr eröffnete […] Empfangsgebäude unseres Hauptbahnhofes […]”. Zatem uroczystego otwarcia, przynajmniej dla oficjeli, dokonano 28 października 1900 r. o 18:00 po południu. Z dalszego ciągu artykułu dowiadujemy się, że w uroczystości uczestniczyło stu gości Królewskiej Dyrekcji Kolei, wśród których pośród przedstawicieli przemysłu, handlu, instytutów, znaleźli się: nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie Gustaw von Goßler, komendant generał-porucznik von Hendebreck, prezydent rejencji gdańskiej Friedrich von Holwede oraz kontradmirał Bernhard Otto Curt von Prittwitz und Gaffron. Gości w hali głównej powitał prezydent gdańskiej dyrekcji kolei Paul Eugen Greinert, który – jak podaje gazeta – o 18:30 wygłosił uroczystą przemowę z okazji otwarcia nowego dworca. Treść przemowy również opublikowano w depeszy.
Warto wspomnieć, że już w tamtym czasie w samym ruchu podmiejskim między Gdańskiem a Wrzeszczem notowano przewozy ok. kilkunastu tys. osób dziennie. Niedługo później bo w 1912 r. w jednym z ostatnich dni kwietnia na tym odcinku w obie strony tylko w ruchu podmiejskim pociągiem podróżowało 20 178 osób. Całkowite roczne przewozy na cały terenie gdańskiej dyrekcji kolei wyglądały zaś tak, jak na ilustracji poniżej.
Ilustracje (kolejno od góry): Gdańsk Brama Wyżynna ok. 1890 r., fot. Gottheil & Sohn, repr. ze zbiorów autora; Gdańsk Główny ok. 1901/1902 r., pocztówka ze zbiorów autora; fragment tabeli z „Zur Einweihung des neuen Geschäftsgebäudes der Königlichen Eisenbahn-Direktion Danzig am 5. Juni 1914”.
© 2003-2024 Henryk Jursz. Powered by Bludit. Design inspired by Styleshout.
