Badając historię kolei w jakimś mieście zwykle pisze się o oficjalnym otwarciu pierwszego dworca, o tym kiedy przyjechał pierwszy pociąg, kiedy tę kolej budowano. W przypadku Gdańska mowa np. o 5 sierpnia 1852 r. (otwarcie linii Bydgoszcz – Gdańsk) i o 19 lipca 1852 r. (pierwszy pociąg w Gdańsku).
Można jednak zastanowić się nad innymi kwestiami. Skoro w Gdańsku kolej wprowadzono jednak w obręb twierdzy, a ta wśród dzieł fortecznych miała także fosy, to… No właśnie, przydałby się most. A może i nawet dwa, bo tyle było potrzeba by wprowadzić kolej w okolice Bramy Nizinnej, na teren, który niedawno – w kwietniu br. – został sprzedany deweloperowi („Trójmiejski deweloper kupuje od PKP działkę na Wyspie Spichrzów”).
W czasopismie „Zeitschrift für Bauwesen” z 1 września 1853 r. (nr 9–10), w artykule autorstwa Th. Weishaupta zatytułowanym „Die Gitterbrücken der Preussischen Eisenbahnen” znaleźć można o wspomnianych mostach trochę informacji, a także rysunek jednego z nich. Rysunek ten szczęśliwie trafił jakiś czas temu do moich skromnych zbiorów.
Z artykułu, w którym autor pisze ogólnie o mostach kolejowych połowy XIX w. można dowiedzieć się m.in., że most nad fosą przedmiejską miał długość 60 stóp, a nad miejską 64,5 stopy (odpowiednio 18,83 m i 20,24 m). Do ich konstrukcji użyto belek z kutego żelaza o szer. 3 cali (7,85 cm) i grubości od 3/8 do 5/8 cala (od 0,98 do 1,63 cm) połączonych nitami o średnicy od 3/4 do 1 cala (od 1,96 do 2,62 cm). Szyny na moście ułożone były na mostownicach o szerokości od 8 do 10 cali (od 20,92 do 26,2 cm) i wysokości od 11 do 13,5 cala (od 28,77 do 34 cm).
To oczywiście bardzo techniczny opis. Bardziej interesująca może być lokalizacja wspomnianych mostów. O ile z tym nad fosą miejską (jak to określono w art. Th. Weishaupta) nie ma problemu (patrz mapka poniżej), to usytuowanie tego nad fosą przedmiejską sprawia już pewne problemy. Wynika to oczywiście z faktu zniwelowania wielu dzieł fortecznych dawnej twierdzy, zmian w układzie kolei i ze zniszczeń wojennych (istniejący most nad fosą miejską ma z tym z XIX w. wspólną tylko lokalizację).
Lokalizacji drugiego mostu, w art. opisanego jako nad fosą przedmiejską można szukać na mapach. Tu jednak kłopotem okazuje się być albo ich dokładność, albo w przypadku planów twierdzy nie obejmowanie terenów na wschód od fosy miejskiej. Nie pomaga tu nawet plan Buhsego z lat 60. XIX w. (fragment z zaznaczonym mostem nad fosą miejską poniżej). Szczęśliwie udało się odnaleźć skan planu z 1884 r. i dzięki temu lokalizację drugiego mostu (dwie ostatnie ilustracje oraz mapa).
W tym miejscu oczywiście nie ma już fosy ani najprawdopodobniej też śladu po moście. Od kilku lat nie ma już nawet toru kolejowego w śladzie pierwszej kolei doprowadzonej do Gdańska w 1852 r. Swoją drogą, chyba trzeba by obfotografować istniejący most. Jest jaki jest, ale jeszcze jest.
Repr. rysunków mostów ze zbiorów Henryka Jursza.
© 2003-2024 Henryk Jursz. Powered by Bludit. Design inspired by Styleshout.
